اقتصاد دانش بنیان
دانش به عنوان یکی از نیروهای بسیار مؤثر در تحولات اقتصادی و اجتماعی به شمار میآید و یک کالای عمومی محسوب میشود، زیرا میتوان دانش را بدون کاهش و استهلاک، با دیگران به اشتراک گذاشت. در عین حال، این یک مشخصهی منحصر به فرد برای این کالای عمومی محسوب میگردد که بر خلاف سایر کالاهای فیزیکی (مثل سرمایه، داراییهای مادی و منابع طبیعی)، استفاده از آن، از کمیّتش نمیکاهد و میتوان از آن بارها استفاده کرد.
یک تعریف عام از دانش عبارت است از: ذخیرهی انباشتهشدهای از اطلاعات و مهارتها که از مصرف اطلاعات توسط گیرندهی اطلاعات حاصل میشود. در حقیقت دانش، به عنوان یک منبع دائمی، همواره در اختیار بنگاههای اقتصادی قرار میگیرد و با مشارکت مکرر در فرآیندهای گوناگون تولیدی و خدماتی، سبب افزایش مزیت رقابتی و ایجاد ارزش افزوده میشود. در نتیجه، این امر میتواند سبب گسترش رفاه اجتماعی و عامل کاهش فقر و بیعدالتی و موجب ارتقای روند توسعهی پایدار گردد.
پس از چالشهای فکری قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، که رقابت اقتصادی میان کشورهای صنعتی جهان جدیتر شد و جنبههای کاربردی اقتصاد بیشتر مورد توجه قرار گرفت، جوزف شومپیتر به نقش دانش در ابداع و نوآوری و پویایی اقتصاد توجه کرد و آن را اساس کارآفرینی و تحول اقتصاد معرفی نمود.
در حالی که مدلهای اولیهی رشد اقتصادی بیشتر بر عوامل فیزیکی تولید (مانند سرمایهی فیزیکی، نیروی کار و زمین) به عنوان منابع تولید تأکید کردهاند، برخی از مدلهای رشد نئوکلاسیکی، دانش را عاملی برونزا در تعیین رشد اقتصادی میدانند؛ اما در مدلهای جدید رشد، عامل دیگری نیز با عنوان بهرهوری عوامل تولید به عنوان یکی از ارکان رشد معرفی میشود و دانش یکی از مؤثرترین عوامل در بهرهوری و رشد اقتصادی مطرح میگردد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که اقتصاد دانشبنیان تأثیر بسزایی در افزایش تولید سرانهی بالاتر، کاهش نابرابری در توزیع درآمد و در عین حال، اصلاح کیفیت محیط زیست به عنوان شاخصههای اصلی توسعهی پایدار دارد.
درعصرحاضر، اصطلاح اقتصاد دانشبنیان، که توسط OECD مورد تأکید خاص در استراتژی توسعهی ملل قرار گرفته است، گویای تأکید بر نقش دانش و فناوری در جریان توسعهی اقتصادی است. از این رو، میتوان گفت در اقتصاد دانشبنیان، به دانش از نظر کیفی و کمّی بااهمیتتر از گذشته نگریسته میشود. طبق تعریف این سازمان، اقتصاد دانشبنیان اقتصادی است که مستقیماً بر مبنای تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات قرار گرفته باشد. بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که امروزه دیگر حجم سرمایه و اندازهی بازار در توسعهی اقتصادی ملل نقش اساسی ندارد، بلکه این نقش را دانش و فناوری ایفا میکند.
نکتهای که باید همواره در نظر داشت این است که برای دستیابی به اقتصاد دانشبنیان، فقط تولید و توزیع اطلاعات و پرداختن به آموزش و پژوهش کافی نیست، بلکه نکتهی مهم بهکارگیری آنها در استفاده از منابع اقتصادی به صورت مستمر و پایدار است. به عبارت دیگر، کاربردی کردن دانش و استفادهی مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیتها و ارتقای درجهی بهرهبرداری از منابع است که تحقق یک اقتصاد دانشبنیان را ممکن میسازد که نقش شرکتهای دانشبنیان در این زمینه قابل تعریف است.
در این قسمت مناسب است که برخی از ویژگیهای اقتصاد دانشبنیان مورد بررسی قرار گیرد. در یک تحلیل نظری، به طور کلی میتوان ویژگیهای زیر را برای اقتصاد دانشبنیان بیان کرد:
۱٫ اقتصاد دانشبنیان اقتصاد کمیابی منابع نیست، بلکه اقتصاد فراوانی منابع است؛ زیرا بر خلاف بسیاری از منابع که هنگام مصرف مستهلک میشوند، اطلاعات و دانش، که اساس اقتصاد دانشبنیان است، میتواند بارها مصرف شود و با مصرف بیشتر در واقع رشد کند.
۲٫ در اقتصاد دانشبنیان، دانش به کالا تبدیل میشود و به فروش میرسد.
۳٫ اقتصاددانشبنیان به نوعی یک اقتصاد بدون وزن است.
۴٫ دراقتصاد دانشبنیان، پایه بودن دانش در اقتصاد وابسته به مجموعهای از نظامها و فرآیندهای (سایر) دانش (ها) در جامعه است.
۵٫ محل فعالیت در اقتصاد دانشبنیان اهمیت چندانی ندارد، زیرا با استفاده از فناوریها و روشهای مناسب، بازارها و سازمانهای مجازی به وجود میآید و در خدمت فعالیت قرار میگیرد. آنچه مهم است سرعت عمل در فعالیتها و دسترسی به کل جهان است.
۶٫ دراقتصاد دانشبنیان، سهم قابل توجهی از تولید ملی سرانه در رشتهی فعالیتهای دانشپایه و دانشساز، مانند صنایع دارای فناوری برتر، خدمات مالی و تجاری پیشرفتهتر و کارآمدتر و به ویژه از فعالیتهای آموزشی و پژوهشی تخصصی تولید میشود.
در حقیقت اقتصاد دانشبنیان با بهرهوری بیشتر عوامل تولید و رفتار بهینهی اقتصادی از نظر تخصیص منابع کار میکند و در نتیجه، دارای نرخ رشد بالاتری خواهد بود.
نویسنده: مجتبی جباریپور هریس
با تبادل لینک هوشمند می توانید به طور رایگان
پیج رنک گوگل ، رتبه آلسکا و تعداد بازدید کنندگان خود را افزایش دهید
جهت تبادل لینک هوشمند به
http://links.ec01.ir
مراجعه کنید